අතීතාදි භෙදභින්‍න වූ හැම දහම්හු රූපාදි වශයෙන් ඇත. අනාගත ප්‍රත්‍යුත්‍පන්‍න වශයෙන් අතීතයත්, අතීතාදි වශයෙන් අනාගත ප්‍රත්‍යුත්‍පන්‍නයෝත් නැත. එකරුණින් මෙ හැම ‘මෙසේ’ ඇත. මෙසේ නැතැ’යි විවාද කරන අන්‍ධකයන්ගේ විවාද බිඳුනට හෙවත්‍ථි කථා එයි.
ස්මෘතිගොචරය ද 'සතිපට්ඨාන' නම් වෙයි. ස්මෘතීහුදු සතිපට්ඨාන නම් වෙති. එසේ වතුදු අන්‍ධකාදි නිකායන්‍තරවාසී කිසි කෙනෙක් හැම දහම්හු 'සතිපට්ඨානයහ' යි නිශ්‍චය කොට කියත්. උන්ගේ වාද බිඳුනට සතිපට්ඨාන කථා එයි.
කාශ්‍යපීයනිකායවාසීහු 'කිසි අතීතයෙක් ඇති'යි ලබ්ධි ගත්හ. උන්ගේ ලබ්ධි බිඳුනට 'එකච්චං අත්‍ථී'ති කථා එයි.
ස්කන්‍ධාදිභාවය නො හරනෙන් අතීතානාගතයත් ඇති සේ කැමැති වන පරවාදිහුගේ පෘච්ඡා වශයෙන් ‘අතීතං ඛන්‍ධාති’ ආදි කථා එයි.
මහණෙනි, සංකීර්‍ණ නො වූ, සංකීර්‍ණ නො වූ විරූ මේ නිරුක්තිපථයෝ අධිවචනපථයෝ ප්‍රඥප්තිපථයෝ තිදෙනෙක් නුවණැති මහණබමුණන් විසින් සැක නො කරනු ලැබෙත්, සැක නො කරනු ලබන්නාහ, බැහැර නො කරනු ලබන්නාහ. කවර තුන් දෙනෙක යත්: මහණෙනි, යම් රූපයෙක් අතීත වී ද, නිරුද්ධ වී ද, විගත වී ද, විපරිණාම වී ද, ‘වූයේ’ යැ යනු එයට නමෙකි, ‘වූයේ’ යැ යනු එයට සංඥා ය, ‘වූයේ’ යැ යනු එයට ප්‍රඥප්තියෙකි. ‘ඇතැ’ යි එයට නමෙක් නො වෙයි. ‘වන්නේ’ යැයි එයට නමෙක් ...